«تربیت کامل»
بشر اگر بخواهد رشد پیدا کند باید در کار خودش آزاد باشد، در انتخاب خودش آزاد باشد. شما بچهتان را تربیت میکنید، خیلی هم علاقهمند هستید که او آن‌طوری که دلتان میخواهد از آب دربیاید. ولی اگر همیشه از روی کمال علاقهای که به او دارید در تمام کارها از او سرپرستی کنید، یعنی مرتب به او یاد بدهید، فرمان بدهید که این کار را بکن، از اینجا برو؛ اگر میخواهد چیزی بخرد همراهش بروید، همواره به او دستور بدهید که این را بخر، آن را نخر؛ محال است که این بچه شما یک آدم باشخصیت از آب دربیاید. در حدودی برای شما لازم است بچهتان را هدایت کنید و در حدودی هم لازم است او را آزاد بگذارید، یعنی هم هدایت و هم آزاد گذاشتن. وقتی این دو با یکدیگر توأم شد، آنوقت بچه شما اگر یک استعدادی هم داشته باشد، ممکن است که یک بچه، با تربیت کاملی از آب درآید…
[مادر پرنده‌ها] همین‌طور مدت‌ها بچه خودش را این‌طور تربیت میکند تا پرواز کردن را به او یاد بدهد، یعنی راهنمایی را با به خود واگذاشتن توأم میکند تا آن بچه پرواز کردن را یاد بگیرد.
بسیاری از مسائل اجتماعی است که اگر سرپرست‌های اجتماع افراد بشر را هدایت و سرپرستی نکنند گمراه میشوند، اگر هم بخواهند و لو با حسن نیت (تا چه رسد به این‌که سوء نیت داشته باشند) به بهانه این‌که مردم قابل و لایق نیستند و خودشان نمیفهمند و لیاقت ندارند آزادی را از آن‌ها بگیرند این مردم تا ابد بیلیاقت باقی میمانند…
اگر شما بخواهید این را به مردم تحمیل کنید و بگویید شما نمیفهمید و باید حتماً فلان شخص را انتخاب کنید، این‌ها تا دامنه قیامت مردمی نخواهند شد که این رشد اجتماعی را پیدا کنند. باید آزادشان گذاشت تا فکر کنند، تلاش کنند، آن‌که میخواهد وکیل شود تبلیغات کند، آن‌کسی هم که میخواهد انتخاب کند مدتی مردد باشد که او را انتخاب کنم یا دیگری را، او فلان خوبی را دارد، دیگری فلان بدی را دارد. یک دفعه انتخاب کند، به اشتباه خودش پی ببرد، باز دفعه دوم و سوم تا تجربیاتش کامل شود و بعد آن ملت به‌صورت ملتی دربیاید که رشد اجتماعی دارد؛ و الا اگر به بهانه این‌که این ملت رشد ندارد و باید به او تحمیل کرد، آزادی را برای همیشه از او بگیرند، این ملت تا ابد غیر رشید باقی میماند. رشدش به این است که آزادش بگذاریم و لو در آن آزادی ابتدا اشتباه هم بکند. صدبار هم اگر اشتباه کند باز باید آزاد باشد
شهید مطهری | مجموعه آثار، جلد ۲۴، صفحات ۳۸۹ تا ۳۹۱
