خطا چیست؟ خطا موارد روشنی دارد…یعنی ندانسته کاری انجام دادن. ولی در روانشناسی می‌گویند: فلان آقا انسانی است که محیط تربیتی نامساعدی داشته…و تحت تأثیر آن عادت‌های زشت اخلاقی ناشی از داشتن محیط نامساعد تربیتی آسان به گناه کشیده می‌شود. آیا این خطاست یا نه؟

این یک بحث تربیتی است. بسیاری از کسانی که در بخش روانشناسی تربیتی کار کرده اند، طرفدار این هستند که ما با چنین آدمی هم معامله خطاکار کنیم؛ یعنی بر او چندان سخت نگیریم…[اما]حقیقت این است که از نظر مجازات های قانون اسلامی…چنین خطاکاری را مجازات می‌کنند.

اما چنین فردی از نظر مناسباتش با خدا میتواند از خدا طلب مغفرت کند و بگوید:«ربنا لا تؤاخذنا ان اخطانا» اگر ما تحت تأثیر این کشش‌های غلط و عادت‌های غلط به گناه آلوده شدیم و لغزشی کردیم ما را مؤاخذه نکن. بنابراین از نظر مناسبات فردی‌اش با خدا، روی این فرد پیش خدا باز است و می‌تواند بگوید خدایا از گناه من در گذر اما از نظر نظام اجتماعی اسلامی و کیفر و مجازاتی که باید پشتوانه حفظ نظام احسن اجتماعی باشد او را مجازات می‌کنند تا هم خودش تحت تأثیر ترس از مجازات به آسانی تسلیم عادت‌های غلط نشود و هم دیگران. چون مجازات برای فهم دیگران نیز هست. اگر قرار شد هر خاطی و خطاکاری را به عذر اینکه عادت‌های کودکی غلط او را به راه فساد کشانده مشمول بخشش قرار بدهیم، چه بسا روی کسانی که تاکنون دچار چنین عادت هایی نبوده اند نیز به گناه باز شود.

تربیت در قرآن | جزء 3
شهید بهشتی | نقش آزادی در تربیت کودک، صفحه ۴۰ و ۴۱